Rozpoznawanie i odpowiednie reagowanie na traumę w środowisku szkolnym ma ogromne znaczenie dla zdrowia psychicznego oraz edukacyjnych postępów uczniów. Dzieci, które w przeszłości przeżyły traumatyczne sytuacje mogą wykazywać trudności w nauce, a także zaburzenia na tle behawioralnym i emocjonalnym. Zobacz, czym objawia się trauma dziecięca i w jaki sposób możesz zareagować będąc pedagogiem szkolnym.
Czym jest trauma dziecięca?
Trauma jest szczególnym rodzajem stresującego wydarzenia w życiu dziecka, które może dotyczyć utraty życia bliskiej osoby, poważnego obrażenia ciała lub doświadczenia przemocy – fizycznej lub psychicznej. Sytuacje te mogą dotyczyć zarówno samego dziecka, jak również jego rodzica bądź opiekuna. Warto zaznaczyć, że trauma dziecięca może występować nie tylko po sytuacjach, w których dziecko brało bezpośredni udział – wystarczy, że było świadkiem wydarzenia. Takie sytuacje kumulują się pośród normalnych dziecięcych doświadczeń, dlatego dochodzi do uruchomienia strategii radzenia sobie z nimi adekwatnie do wieku oraz posiadanych zasobów.
Przyczyną traumy dziecięcej może być m.in.:
- wypadek,
- katastrofa,
- krytyka,
- niedocenienie,
- przemoc,
- zaniedbanie.
Trauma dziecięca a rozwój mózgu
Traumatyczne wydarzenia mają znaczny wpływ na rozwój mózgu, a po niektórych sytuacjach negatywne doświadczenia mogą nawet zakłócać podstawowe i zarazem kluczowe dla rozwoju emocjonalnego i poznawczego procesy neurologiczne. Trauma dziecięca a rozwój mózgu – jakie są fizjologiczne powody zaburzeń? Według badań, przewlekły stres spowodowany traumą może doprowadzić do niszczenia i dezaktywacji połączeń synaptycznych w hipokampie. Mózg zajęty nieustanną obawą, ma inne priorytety niż bezpieczna eksploracja świata, przez co uczeń może mieć trudności, aby skoncentrować się na nauce.
Trauma dziecięca – objawy, które powinny wzbudzić Twój niepokój
Jeśli pracujesz jako nauczyciel lub jesteś pracownikiem personelu szkoły, musisz zwrócić szczególną uwagę na niepokojące zachowania uczniów. W przypadku traumy dziecięcej objawy, które mogą wskazywać na to, że dane dziecko doświadczyło negatywnego wydarzenia, mogą się różnić w zależności od wieku.
U dzieci w wieku szkolnym będą to m.in.
- trudności w uczeniu się,
- problemy z koncentracją uwagi,
- zaburzenia snu,
- trudności w panowaniu nad emocjami,
- izolowanie,
- nagłe zmiany nastroju – np. wybuchy gniewu bądź agresja,
- lęk i analizowanie potencjalnych niebezpieczeństw.
Trauma u dziecka – jakie kroki podjąć po zauważeniu problemu?
Praca z dzieckiem, które przeżyło traumę, jest wymagająca zarówno dla ucznia, jak i pedagoga. Jeśli zidentyfikujesz tego typu problem u swojego podopiecznego, warto:
- zachować poufność i podejść empatycznie – jest to delikatny i dyskretny temat, dlatego należy zadbać o bezpieczne środowisko dla ucznia, w którym może wyrazić swój problem,
- bezpośrednio wesprzeć ucznia – uczeń powinien czuć Twoje wsparcie i gotowość do rozmów, dlatego warto stworzyć mu bezpieczne warunki, w tym utrzymywać rutynę gwarantującą np. przewidywalność zajęć,
- stosować jasne komunikaty i polecenia – nie odbieraj zachowania dziecka jako lekceważenia obowiązków lub niechęci do nauki, tylko staraj się pomóc mu powtarzając polecenie, czy tłumacząc wolniej dane zagadnienie,
- dostosować podejście dydaktyczne – warto nawiązywać kontakt wzrokowy z dzieckiem, dzięki czemu można znaleźć potwierdzenie, że rozumie komunikat; dobrym pomysłem okaże się zapewnienie dodatkowego czasu na zadanie, zmniejszenie presji czy dostosowanie środowiska klasowego.
Trauma dziecięca – podstawą wiedza z zakresu pomocy psychologicznej
Trafne rozpoznanie oraz właściwa reakcja w przypadkach stresu, kryzysu czy traumy jest możliwe tylko, gdy osoba interweniująca posiada gruntowną wiedzę na temat psychologicznych aspektów tych stanów. Jeśli chcesz skutecznie wspierać swoich podopiecznych, zapisz się na studia podyplomowe Pomoc psychologiczna i interwencje kryzysowe, dzięki którym poznasz zagadnienia dotyczące m.in.:
- podstawowych umiejętności udzielania pomocy psychologicznej,
- pomocy i poradnictwa w okresie dorastania,
- poradnictwa wychowawczego,
- diagnozy psychologicznej w zaburzeniach psychicznych.
Więcej informacji na temat programu oraz metody realizacji studiów znajdziesz w opisie kierunku.
