Trudności z połykaniem to problem, który dotyka znacznie większej grupy osób, niż mogłoby się wydawać. Szacuje się, że nawet kilkadziesiąt tysięcy pacjentów w Polsce każdego roku doświadcza dysfagii po przebytym udarze mózgu, a zaburzenie to może pojawić się także u dzieci. Dysfagia – co to jest i jak się objawia? W tym artykule sprawdzimy, jakie są jej najczęstsze przyczyny, na co zwrócić uwagę przy diagnozie oraz jak dużą rolę odgrywa logopeda i neurologopeda podczas terapii.
Dysfagia – co to takiego?
Zanim przyjrzymy się bliżej objawom i metodom terapii – sprawdźmy, co to jest dysfagia. Otóż jest to medyczne określenie zaburzeń połykania, wynikających z nieprawidłowej pracy mięśni oraz nerwów odpowiedzialnych za transport pokarmu i płynów z jamy ustnej do żołądka. Może pojawiać się nagle – np. po udarze mózgu – albo rozwijać się stopniowo przy chorobach neurodegeneracyjnych. Problem dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci, a jego skutki wykraczają poza sferę fizjologiczną, wpływając na odżywianie, komunikację i codzienne funkcjonowanie.
Po czym poznać, że to dysfagia? Objawy, które powinny zaniepokoić
Istnieje wiele różnych nieprawidłowości w obszarze narządu mowy, którymi zajmuje się logopeda i neurologopeda. Nie wszystkie dotyczą jednak prawidłowej wymowy. Zaburzeniem, które może znacząco obniżyć komfort życia i prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, jest właśnie dysfagia. Objawy różnią się w zależności od wieku i przyczyny, ale istnieje kilka symptomów, które powinny wzbudzić szczególną czujność:
- trudności w połykaniu i uczucie zalegania pokarmu w gardle;
- krztuszenie się podczas posiłków;
- resztki jedzenia pozostające w jamie ustnej po zakończonym posiłku;
- niezamierzona utrata masy ciała, odwodnienie, częste infekcje układu oddechowego.
ZAPISZ SIĘ NA STUDIA PEDAGOGICZNE I ZDOBĄDŹ WIEDZĘ Z ZAKRESU DYSFAGII
W przypadku najmłodszych pacjentów typowymi objawami są:
- niechęć do jedzenia;
- wydłużony czas karmienia;
- częste ulewania.
Dysfagia u dzieci – specyfika problemu i znaczenie wczesnej diagnozy
Zaburzenia połykania u dzieci często objawiają się subtelnie, dlatego bywają bagatelizowane. Tymczasem nawet niewielkie trudności mogą prowadzić do opóźnień w rozwoju mowy, problemów z odżywianiem czy trudności emocjonalnych związanych z posiłkami. Dysfagia u dzieci wymaga szybkiej interwencji, ponieważ jej skutki mogą utrudniać rozwój funkcji pokarmowych i społecznych. Kluczowa jest współpraca neurologopedy, pediatry i gastrologa, którzy wspólnie ustalają kierunek terapii i wspierają dziecko oraz jego rodzinę.
Dysfagia – przyczyny zaburzenia
Warto zaznaczyć, że to nie jedno schorzenie, lecz objaw towarzyszący wielu problemom zdrowotnym. Przyczyny dysfagii mogą mieć podłoże:
- neurologiczne – skutki udaru mózgu, porażenia mózgowego, stwardnienia rozsianego czy stwardnienia zanikowego bocznego;
- strukturalne – wady anatomiczne, zmiany nowotworowe, operacje w obrębie głowy i szyi;
- funkcjonalne – zaburzenia napięcia mięśniowego, opóźnienia rozwojowe czy nieprawidłowe nawyki żywieniowe.
Terapia dysfagii – jak wygląda leczenie i rehabilitacja?
Tak długa lista przyczyn dysfagii sprawia, że diagnoza wymaga szerokiej wiedzy specjalistycznej i indywidualnego podejścia do pacjenta. Jak wygląda ten proces?
Techniki i metody terapii
Podstawą terapii dysfagii jest indywidualny dobór ćwiczeń i metod kompensacyjnych. Wykorzystuje się m.in. trening mięśni orofacjalnych (twarzy i jamy ustnej), techniki poprawiające koordynację oddechu i połykania, a także modyfikacje konsystencji posiłków, które ułatwiają bezpieczne przyjmowanie pokarmów.
Rola zespołu specjalistów
Skuteczne leczenie wymaga współpracy wielu ekspertów. Najważniejszą rolę odgrywa neurologopeda, jednak wsparcie dietetyka, terapeuty zajęciowego czy lekarza prowadzącego pozwala na kompleksowe podejście do pacjenta.
Edukacja rodziców i opiekunów
Nie można zapominać o otoczeniu chorego. Edukacja rodziny i opiekunów w zakresie karmienia, przygotowywania posiłków czy ćwiczeń wykonywanych w domu ma kluczowe znaczenie dla efektów terapii.
Czy można całkowicie wyleczyć dysfagię?
Odpowiedź na to pytanie zależy od przyczyny i stopnia uszkodzeń układu nerwowego czy struktur anatomicznych. U niektórych pacjentów możliwe jest pełne odzyskanie sprawności, u innych – jedynie poprawa komfortu i bezpieczeństwa jedzenia. Niezależnie od rokowań, systematyczna praca z neurologopedą i wsparcie rodziny znacząco zwiększają szanse na poprawę jakości życia.
Chcesz wspierać osoby z dysfagią? Zapisz się na studia podyplomowe z neurologopedii
Dysfagia to jeden z ważniejszych obszarów poruszanych na studiach podyplomowych Neurologopedia, które są dostępne na naszej Uczelni. Program został przygotowany z myślą o logopedach, którzy chcą poszerzyć swoje kompetencje i pracować z dziećmi oraz dorosłymi pacjentami z zaburzeniami mowy i połykania o podłożu neurologicznym.
Innym ważnym zagadnieniem w programie studiów jest dyzartia – co to jest? Dowiedz się więcej z naszego bloga!
Nauka odbywa się w formie online i trwa dwa semestry, dzięki czemu możesz łatwo połączyć ją z obowiązkami zawodowymi czy innymi aktywnościami. Dzięki studiom zdobędziesz wiedzę i praktyczne narzędzia, by skutecznie pomagać pacjentom zmagającym się z dysfagią. Dołącz do nas i spraw, by Twoja wiedza stała się mostem do lepszej komunikacji i jakości życia pacjentów.
