Ostatnia aktualizacja artykułu: 19 października 2023
Stanowisko nauczyciela akademickiego nie bez powodu uznawane jest za funkcję o szczególnym znaczeniu. To właśnie wykładowca jest dla studentów swego rodzaju mentorem w dziedzinie, w której chcą rozpocząć karierę zawodową jako świetnie przygotowani specjaliści. Pomimo dużej odpowiedzialności pełnienia służby publicznej związanej z rozwojem społeczeństwa i zwiększaniem świadomości młodego pokolenia, stanowisko nauczyciela akademickiego jest często najwyższym celem zawodowym pracowników oświaty. W tym artykule przyjrzymy się więc, jak zostać wykładowcą na uczelni i co należy zrobić, by jednocześnie pracować jako nauczyciel w szkole.
Grupy nauczycieli akademickich i ich zadania
Najważniejszym aktem prawnym określającym pracę nauczycieli akademickich jest Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w której znajduje się również zakres działalności naukowej oraz podstawy systemu szkolnictwa wyższego w naszym kraju.
Przepisy wskazują na wiele stanowisk, jakie może zająć nauczyciel akademicki. Może być on zatrudniony w jednej z trzech grup pracowników:
- dydaktycznych – zajmujących się kształceniem oraz wychowaniem studentów lub biorą udział w edukacji doktorantów,
- badawczych – prowadzących działalność naukową lub uczestniczą w kształceniu doktorantów,
- badawczo-dydaktycznych – prowadzących zarówno działalność naukową, jak również uczestniczą w kształceniu studentów lub doktorantów.
Jak zostać wykładowcą na uczelni? Wymogi uzależnione od zajmowanego stanowiska
W obrębie powyższych grup nauczyciel akademicki może zostać:
- profesorem – na tym stanowisku może być zatrudniona tylko osoba z tytułem profesora,
- profesorem uczelni – taką funkcję może pełnić osoba ze stopniem co najmniej doktora, która posiada ważne osiągnięcia dydaktyczne bądź zawodowe (grupa dydaktyczna), naukowe lub artystyczne (grupa badawcza), naukowe, artystyczne bądź dydaktyczne (grupa badawczo-dydaktyczna),
- adiunktem – taką funkcję może pełnić osoba ze stopniem co najmniej doktora,
- asystentem – to pierwsze stanowisko na szczeblu zawodowym wykładowcy, które może objąć osoba z tytułem magisterskim, inżynierskim lub równorzędnym.
Statut szkoły wyższej – wewnętrzne przepisy dotyczące tego, jak zostać wykładowcą na uczelni
Według przepisów ustawy, nauczycielem akademickim może zostać osoba, która nie została ukarana karą dyscyplinarną – m.in. upomnieniem, naganą czy wydaleniem – oraz spełnia wymogi dotyczące:
- posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych i korzystania z praw publicznych,
- niekaralności,
- wieku – nie może być to osoba, która ukończyła 70. rok życia,
- posiadania wykształcenia wyższego.
Dodatkowo osoba aspirująca do pracy jako nauczyciel akademicki nie może posiadać w swoim CV pracy oraz współpracy dla organów bezpieczeństwa państwa od w latach 1944–1990 (w rozumieniu tej ustawy). Osoba, która zastanawia się, jak zostać wykładowcą na uczelni, musi mieć również świadomość, iż dokładne wymogi dotyczące stanowiska nauczyciela akademickiego mogą się od siebie różnić w zależności od danej szkoły wyższej. Przepisy dopuszczają, by statut każdej z nich zawierał dodatkowe wymagania kwalifikacyjne konieczne do zajmowania konkretnych stanowisk.
Przykładowo wykładowcą na Wyższej Szkole Kształcenia Zawodowego może zostać osoba, która posiada:
- co najmniej tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera bądź równorzędny,
- ważne osiągnięcia w pracy zawodowej,
- przynajmniej roczny staż pracy na uczelni związany z wykonywaniem obowiązków dydaktycznych bądź potwierdzone kwalifikacje dydaktyczne.
Jak zostać wykładowcą pracującym w szkole? Niezbędne kwalifikacje
Wymiar etatu nauczyciela akademickiego uzależniony jest od wielu czynników, w tym od zajmowanego stanowiska i zakresu naukowego prowadzonych zajęć dla danej grupy studentów. Szczególnie na początku kariery akademickiej może okazać się on niewystarczający, aby otrzymywać satysfakcjonujące wynagrodzenie. Popularną praktyką wśród wykładowców jest równoległa praca w szkole jako nauczyciel jednego lub kilku przedmiotów.
Przygotowanie pedagogiczne
Aby podjąć zatrudnienie w jednej ze szkół, wykładowca również musi spełnić kilka wymogów zawartych w Rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki z dnia 14 września 2023 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Według przepisów podstawowym warunkiem jest posiadanie przygotowania pedagogicznego adekwatnego do etapu edukacyjnego.
CHCESZ ZOSTAĆ WYKŁADOWCĄ PRACUJĄCYM JEDNOCZEŚNIE W SZKOLE? ZAPISZ SIĘ NA STUDIA PEDAGOGICZNE I ZDOBĄDŹ NIEZBĘDNE KWALIFIKACJE
Przykładowo wykładowca, który chce uczyć w szkole podstawowej musi w tym celu zdobyć Przygotowanie Pedagogiczne dla nauczycieli przedmiotów lub zajęć prowadzonych w szkole podstawowej. Nauczyciele akademiccy, którzy na co dzień prowadzą zajęcia dla przyszłych inżynierów i chcą uczyć przedmiotów zawodowych na technikach czy szkołach branżowych, powinni zdobyć Przygotowanie pedagogiczne do nauczania przedmiotów zawodowych.
Z kolei wykładowca zainteresowany pracą w jednym z liceów, powinien ukończyć studia podyplomowe, dzięki którym zdobędzie Przygotowanie pedagogiczne dla nauczycieli przedmiotów lub zajęć prowadzonych w szkole ponadpodstawowej.
Kwalifikacje do nauczania konkretnego przedmiotu
Przepisy ustawy wymagają nie tylko przygotowania pedagogicznego, ale również spełnienia wymogu dotyczącego posiadanego wykształcenia. Niezbędne jest ukończenie studiów I stopnia (nauczanie tylko w szkołach podstawowych) lub II stopnia (nauczanie również w szkołach ponadpodstawowych) prowadzonych zgodnie z nowym standardem kształcenia na kierunku:
- zgodnym z nauczanym przedmiotem lub
- którego efekty kształcenia obejmują treści nauczania określone w podstawie programowej nauczanego przedmiotu lub
- którego efekty kształcenia obejmują treści nauczania określone w podstawie programowej nauczanego przedmiotu oraz studiów podyplomowych prowadzonych zgodnie z nowym standardem kształcenia w zakresie nauczanego przedmiotu.
Z kolei kwalifikacje do nauczania w szkole posiadają również absolwenci studiów prowadzonych zgodnie z przepisami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. W takim przypadku osoba posiadająca wykształcenie inne niż prowadzone zajęcia może posiadać ukończone studia podyplomowe nadające kwalifikacje do nauczanego przedmiotu.
