Arteterapia to określenie rodzaju terapii, która w procesie leczniczym wykorzystuje proces twórczy. Jaki wpływ na stan umysłu ma uprawianie sztuki, i którą z jej form wybrać?
Terapia poprzez sztukę
Zgodnie z definicją Brytyjskiego Stowarzyszenia Arteteraputów (The British Association of Art Therapists – BAAT), arteterapia jest formą psychoterapii, która poprzez łączenie sztuk wizualnych z doradztwem personalnym i psychoterapią – mają znaczący wpływ na poprawę stanu emocjonalnego, umysłowego i fizycznego. Nie są tu istotne żadne artystyczne umiejętności, gdyż leczniczy jest sam proces tworzenia oraz możliwość autoekspresji – wyrażenia siebie i swoich emocji. Rolą arteterapeuty nie jest ocena walorów estetycznych wykonanych prac, a jedynie wsparcie w ich tworzeniu i budowaniu relacji; oczywiście, jeśli podczas zajęć okaże się, że pacjent ma uzdolnienia artystyczne, będzie to dodatkową korzyścią, która wpłynie na wzrost samooceny i tym samym na budowę lepszego stanu zdrowotnego.
Funkcje arteterapii
Terapia odbywająca się za pomocą sztuki pełni kilka funkcji, które można wykorzystać w procesie leczenia:
- korekcyjna:
sprzyja odzyskaniu równowagi psychicznej, rozładowaniu frustracji i zmniejszeniu lęków; ułatwia komunikację, buduje pozytywne nastawienie i podnosi samoocenę, - edukacyjna:
wzbogaca życie wewnętrzne – rozwija wyobraźnię, umożliwia zdobycie nowych umiejętności, pomaga w poznaniu siebie, swoich potrzeb i uczuć, - rekreacyjna:
skupienie się na procesie tworzenia pozwala odsunąć myśli od choroby i negatywnych emocji; jest to również świetny sposób na spędzanie wolnego czasu, w przyjemny, relaksujący sposób.
Arteterapia – kto może skorzystać?
Arteterapia jest rodzajem terapii wspomagająca proces leczenia w różnych sytuacjach i niezależnie od wieku pacjenta. Terapeuta może wybrać formę odpowiednią do grupy wiekowej, możliwości oraz zainteresowań swoich podopiecznych, dzięki czemu czas spędzony podczas zajęć jest odbierany pozytywnie, zaś proponowane zadania wykonywane z przyjemnością.
Terapia poprzez sztukę jest idealna szczególnie dla osób, które mają problem z wyrażaniem swoich myśli i uczuć drogą werbalną. Dzięki tworzeniu obrazów lub obiektów pacjent może wyrazić siebie, co może być formą komunikacji nie tylko z terapeutą, ale również z samym sobą – zobrazowanie swoich wewnętrznych emocji może pozwolić pacjentowi spojrzeć na swoje problemy z innej perspektywy, zrozumieć siebie i tym samym budować samoświadomość. Arteterapia sprawdza się podczas:
- leczenia lęków, depresji, zaburzeń afektywnych, nerwic, uzależnień, traum;
- trudności na tle społecznym i emocjonalnym, związane z niepełnosprawnością czy chorobą;
- nauki relacji międzyludzkich, odnajdywaniu własnego potencjału, podnoszeniu samooceny;
- profilaktyki społecznej wśród osób zagrożonych wykluczeniem społecznym;
- zajęć dla seniorów w celu minimalizacji objawów demencji i lęków oraz jako przyjemna forma spędzania czasu i zawierania nowych znajomości;
Dodatkowe korzyści
Ekspresja artystyczna powoduje uczucie wyzwolenia, co sprzyja komunikacji z innymi ludźmi – w tym z terapeutą. Dzięki temu pacjent staje się bardziej otwarty i skłonny do wyrażenia swoich lęków, które może przepracować za pomocą specjalisty. Proces tworzenia sprzyja dokonywaniu się wewnętrznych zmian, co może pomóc w uświadomieniu sobie podłoża własnych problemów. Nagromadzone emocje znajdują ujście, puszczają również blokady emocjonalne i zmniejsza się napięcie. Pacjent zyskuje wzrost samooceny, poczucie sprawczości i spełnienia.
Rodzaje arteterapii
Terapia poprzez sztukę to nie tylko sztuki wizualne – arteterapia może przybierać różne formy, które można wykorzystywać w zależności od potrzeb. Możemy zaliczyć tutaj m.in.:
- rysunek: kredki, pastele, kreda, węgiel;
- malarstwo: farby plakatowe, witrażowe, akwarela, tusz kreślarski;
- grafika: gipsoryt, druk strukturalny;
- rzeźba: masy plastyczne, drewno, origami;
- sztuki użytkowe: fotografia, plakat, opakowania, kolaże;
- zdobnictwo i dekoratorstwo,
a także:
- muzykoterapia – słuchanie muzyki, granie na instrumentach, śpiewanie;
- biblioterapia / bajkoterapia – czytanie na głos książek, rozmowy po czytaniu;
- filmoterapia – projekcja filmów i dyskusje po obejrzeniu, nagrywanie własnych filmów;
- teatroterapia – zastosowanie psychodramy, pantomimy, oglądanie spektakli;
- choreoterapia – nauka tańca, ćwiczenia ruchowo-muzyczne.
Są to doskonałe metody rozwoju osobistego, wspomagające proces leczenia – głównie zdrowia psychicznego. Formy terapii dobrane do swoich potrzeb mogą tu znaleźć zarówno dzieci, jak i osoby starsze, całe grupy społeczne czy osoby niepełnosprawne.
Specjaliści zajmujący się arteterapią mogą prowadzić zajęcia w takich miejscach, jak: szkoły (w tym specjalne), przedszkola, szpitale, sanatoria czy hospicja, ale także zakłady karne, poprawcze czy ośrodki opiekuńczo-wychowawcze. Terapia sztuką jest prowadzona również w domach pomocy społecznej, ośrodkach kultury czy w świetlicach terapeutycznych. Arteterapia ma bardzo szerokie zastosowania, która leczy umysł i ciało poprzez przyjemne, twórcze działania.
