Logopeda jest specjalistą, który zajmuje się przede wszystkim profilaktyką, diagnozą i terapią wad wymowy. Najczęściej z jego wsparcia korzystają dzieci, które wykazują różnego rodzaju problemy z mówieniem, lecz nie tylko – to także terapia dla młodzieży i dorosłych, a coraz częściej – również niemowląt i maluchów do lat 3. Czy w tej grupie wiekowej wsparcie logopedy ma znaczenie?
Wady wymowy – skąd się biorą?
Wadami wymowy nazywamy zniekształconą, niewyraźną lub niezrozumiałą mowę. Bardzo istotna jest profilaktyka – dzięki odpowiednim ćwiczeniom można zapobiec problemom werbalnym w przyszłości.
Wpływ na to, czy dziecko będzie prawidłowo wymawiać głoski ma wiele czynników: budowa anatomiczna aparatu mowy, funkcjonowania układu nerwowego czy słuchu, a nawet wpływ otoczenia, w którym dziecko się wychowuje. Wady wymowy są też ściśle związane z umiejętnością prawidłowego ssania, gryzienia, żucia czy przełykania; wiążą się również z możliwościami poznawczymi dziecka – w dużej mierze uczy się ono poprzez naśladowanie i pozytywne doświadczenia.
Prawidłowy rozwój anatomiczny oraz poprawne wykorzystywanie aparatu mowy to pierwszy – i najważniejszy czynnik, który kształtuje prawidłową wymowę. Opiekunowie powinni więc już od pierwszych chwil zwracać uwagę na to, czy nie występują nieprawidłowości – problem ze słuchem, odruchem ssania czy nieumiejętne przełykanie to nie tylko przeszkoda w codziennym funkcjonowaniu; wszystkie te elementy biorą udział również w mówieniu, więc ich prawidłowe funkcjonowanie teraz ma ogromne przełożenie na przyszłość.
Co powinno wzbudzić niepokój?
Symptomy, które powinny zwrócić uwagę opiekunów to w szczególności takie, gdy dziecko:
- zamienia głoski,
- opuszcza g
łoski na początku lub końcu wyrazu, - zmienia znaczenie wyrazu,
- mówi cicho, niewyraźnie;
- wykazuje wady narządów artykulacyjnych (wady zgryzu, za duży bądź stale wysunięty język, rozszczep podniebienia),
- nie słyszy.
Takie objawy powinny skłonić do jak najszybszej wizyty u specjalisty w celu diagnozy i przeprowadzenia terapii. W szczególnym przypadkach może też okazać się konieczna współpraca z innymi specjalistami.
W jaki sposób pomaga logopeda?
Mają one za zadanie pobudzić i wzmocnić mięśnie, wykształcić prawidłowe odruchy i utrwalać pozytywne efekty. Działania są dostosowane do wieku dziecka w taki sposób, aby możliwe było ich wykonywanie, nie powodowało zniechęcenia i zostawiało pozytywne wrażenia. Zajęcia mogą odbywać się w gabinecie logopedycznym lub też w przedszkolu lub szkole – wtedy prowadzi je nauczyciel logopeda. Osoby specjalizujące się w terapii dziecięcej zajmują się logopedią wczesnoszkolną i przedszkolną.
Różnice w terapii dzieci w różnym wieku
Ćwiczenia dla dzieci dobierane są odpowiednio nie tylko zależnie od przyczyny wady – zależą też od ich rozwoju i umiejętności. U najmłodszych z dzieci logopeda sprawdza, czy maluchy nie mają problemu z oddychaniem, ssaniem, spożywaniem posiłków czy przełykaniem. Wychwycenie zaburzeń w tym wieku pozwala na ich zniwelowanie zanim się rozwiną problemy z mową. Spotkania z logopedą dla dzieci w wieku do lat 3. mają za zadanie zapobiegać problemom w rozwoju mowy, jeżeli są do tego jakiekolwiek predyspozycje. U takich maluchów stosuje się odpowiednie masaże i akcesoria pomocnicze, jak np. specjalne gryzaki.
Zajęcia logopedyczne w przedszkolu mają już za zadanie korygować i rozwijać mowę dziecka. Zajęcia dla dzieci w tym wieku muszą być bardzo kreatywne, aby połączyć naukę mówienie z zabawą – ćwiczenia nie mogą być monotonne czy nudne – dzieci, które czerpią satysfakcję z zajęć, są bardziej w nie zaangażowane, a to przekłada się na efektywność terapii. Na zajęciach z logopedą dzieci oglądają ilustracje, czytają książki czy też biorą udział w zabawach słownych – wyliczanki, rymowanki bądź piosenki dziecięce. Wykorzystywane są również zabawy dydaktyczne, ćwiczące pisanie i czytanie, gimnastyczne czy zadań doskonalących orientację przestrzenną. Podczas terapii stosowane są również różnego rodzaju akcesoria logopedyczne, jak na przykład gryzaki, specjalne wibratory (masażery), szpatułki czy urządzenia do ćwiczeń oddechowych. Odpowiedni wybór gier, zabaw i narzędzi oraz właściwa realizacja planu terapeutycznego dają duże szanse powodzenia terapii.
Jak zostać logopedą?
Logopedzi mają kilka dróg kształcenia; jedną z nich są studia logopedyczne bądź też studia podyplomowe, podczas których absolwenci uzyskują kwalifikacje do prowadzenia zajęć z zakresu wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. Logopedia – studia podyplomowe kształcą słuchaczy w zakresie diagnostyki, terapii i profilaktyki, są to więc pełnoprawni specjaliści, którzy swymi działaniami pomagają wszystkim osobom, które z różnych powodów dotknięte są dysfunkcją mowy. Wspierają również psychicznie, aby usuwać bariery komunikacyjne, mogące zaburzać rozwój intelektualny, emocjonalny czy społeczny.
