Splątana mowa, niewyraźna artykulacja i trudności z oddychaniem podczas mówienia to trzy najczęściej zauważalne objawy dyzartrii, które mogą pojawić się zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Właściwa diagnoza i dobrze dobrana terapia logopedyczna są kluczowe, by przywrócić sprawność mówienia i poprawić komfort życia pacjenta. Dyzartia – co to jest? W tym artykule poznasz najważniejsze informacje na ten temat!
Dyzartria – co to jest i jakie są jej przyczyny?
W neurologopedii i logopedii diagnozuje się wiele różnych zaburzeń komunikacji – od problemów z artykulacją, po trudności w płynności mowy. Jednym z nich jest dyzartria. Co to takiego? Otóż jest to zaburzenie mowy wynikające z nieprawidłowej pracy mięśni aparatu artykulacyjnego, oddechowego i fonacyjnego. Gdy układ nerwowy zostaje uszkodzony, kontrola nad tymi mięśniami jest ograniczona, a pacjent doświadcza trudności w wyraźnym i płynnym mówieniu. W efekcie mowa staje się niewyraźna, zniekształcona, a czasami wręcz niezrozumiała.
Najczęstsze przyczyny dyzartrii:
- porażenie mózgowe – wrodzone lub nabyte uszkodzenie mózgu, wpływające na koordynację ruchów i kontrolę mięśni;
- udar mózgu – jedno z najczęstszych źródeł dyzartrii u dorosłych, związane z nagłym uszkodzeniem struktur odpowiedzialnych za mowę;
- urazy czaszkowo-mózgowe – wypadki, upadki czy kontuzje, które mogą zaburzyć funkcjonowanie ośrodków nerwowych;
- choroby neurodegeneracyjne – m.in. stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona czy SLA, w których uszkodzenia układu nerwowego postępują z czasem.
Każda z tych przyczyn prowadzi do innego obrazu klinicznego, ale efekt jest wspólny – utrudniona komunikacja i obniżona jakość życia pacjenta.
Rodzaje dyzartrii – czym się różnią i co je łączy?
Choć dyzartria zawsze wiąże się z trudnościami w wyraźnym mówieniu, jej obraz kliniczny może wyglądać różnie – w zależności od miejsca i charakteru uszkodzenia układu nerwowego. Wyróżnia się kilka głównych typów dyzartii, które różnią się tempem, brzmieniem i wyrazistością mowy:
- spastyczną – mowa brzmi sztywno i napięcie mięśniowe sprawia, że głos jest twardy, często „ściśnięty”;
- ataktyczną – charakteryzuje się nierównym tempem mówienia i zaburzoną koordynacją oddechu z artykulacją;
- hipokinetyczną – zwykle towarzyszy chorobie Parkinsona, objawia się cichą, monotonną i spowolnioną mową;
- hiperkinetyczną – pojawiają się niekontrolowane ruchy mięśni, co powoduje nagłe przerwy i zniekształcenia głosu.
- mieszaną – łączy w sobie cechy różnych typów, np. spastycznej i ataktycznej, dając złożony obraz objawów.
Dyzartia u dzieci – jakie sygnały powinny niepokoić?
O ile zaburzenia mowy po przebytych chorobach lub po urazach są łatwiejsze do zdiagnozowania, o tyle więcej problemów diagnostycznych sprawia dyzartia u dzieci. Wszystko za sprawą tego, że może ona dawać sygnały, które początkowo bywają mylone z „wadą wymowy” lub opóźnionym rozwojem umiejętności mówienia.
Niewyraźne wypowiedzi, częste przerwy w oddechu podczas mówienia, czy też trudności z połykaniem to objawy, które powinny zwrócić szczególną uwagę rodziców i nauczycieli. Wczesne rozpoznanie problemu i szybka interwencja logopedyczna mają ogromne znaczenie – odpowiednio dobrana terapia pozwala dziecku stopniowo poprawiać wyrazistość mowy, a także rozwijać umiejętności komunikacyjne niezbędne w kontaktach z rówieśnikami i w nauce szkolnej.
Dyzartria – terapia i najskuteczniejsze ćwiczenia logopedyczne
W przypadku dyzartrii terapia jest procesem wieloetapowym, wymagającym indywidualnego podejścia do pacjenta. Kluczową rolę odgrywa tu neurologopeda, który na podstawie diagnozy planuje zestaw ćwiczeń dostosowany do rodzaju zaburzenia i jego nasilenia. Regularna praca oraz systematyczne wsparcie ze strony rodziny zwiększają efektywność działań terapeutycznych. Poniżej znajdziesz skuteczne ćwiczenia, które są często wykorzystywane w pracy neurologopedy.
Ćwiczenia oddechowe
Ich celem jest usprawnienie kontroli oddechu, który w dużym stopniu wpływa na płynność i siłę głosu. Pacjenci uczą się m.in. prawidłowego nabierania powietrza i wydłużania fazy wydechowej.
Ćwiczenia artykulacyjne
Skupiają się na wzmacnianiu mięśni aparatu mowy – języka, warg czy podniebienia. Dzięki nim poprawia się wyrazistość wypowiedzi i dokładność realizacji głosek.
Dyzartia – ćwiczenia fonacyjne
Polegają na kształtowaniu prawidłowej emisji głosu i pracy strun głosowych. Mogą obejmować proste wokalizy, przeciąganie dźwięków czy modulowanie wysokości głosu.
Ćwiczenia fonetyczne
Stosowane są w celu utrwalenia poprawnej wymowy poszczególnych głosek i sylab. To etap, w którym pacjent uczy się precyzyjnego różnicowania i wyraźnej artykulacji.
Indywidualne dostosowanie terapii
Dobór konkretnych ćwiczeń zależy od rodzaju dyzartrii i możliwości pacjenta. Neurologopeda dostosowuje intensywność oraz formę zajęć tak, by maksymalnie wspierały rozwój kompetencji komunikacyjnych.
Chcesz pracować z osobami dotkniętymi dyzartią? Zapisz się na studia podyplomowe z neurologopedii
Dyzartria to jedno z głównych zagadnień poruszanych w programie studiów podyplomowych Neurologopedia, które są dostępne w naszej ofercie. Kierunek został stworzony z myślą o osobach, które chcą profesjonalnie wspierać dzieci i dorosłych z zaburzeniami mowy o podłożu neurologicznym.
Innym ważnym zagadnieniem w programie jest dysfagia – co to jest? Dowiedz się więcej z naszego bloga.
Studia trwają dwa semestry i realizowane są w wygodnej formie online, co pozwala połączyć naukę z obowiązkami zawodowymi czy rodzinnymi. Dzięki praktycznym treściom i elastycznemu trybowi kształcenia zdobędziesz kompetencje, które otworzą przed Tobą możliwość pracy w poradniach, placówkach rehabilitacyjnych czy gabinetach logopedycznych. Dołącz do grona specjalistów, którzy realnie zmieniają życie pacjentów i pomagają w powrocie do sprawnej wymowy.
