Edukacja zdrowotna w klasach 1-3 jest realizowana jako ścieżka międzyprzedmiotowa. Oznacza to, że nie funkcjonuje jako oddzielny przedmiot, ale przenika różne obszary nauczania – od języka polskiego po wychowanie fizyczne i zajęcia techniczne. Nauczyciel pełni w tym procesie ważną rolę – to on wskazuje kierunek, nadaje tematowi odpowiednie znaczenie i buduje pozytywne skojarzenia. W edukacji zdrowotnej nie chodzi o „straszenie chorobą”, ale o wspieranie dziecka w rozumieniu, że zdrowie to zasób, o który trzeba dbać każdego dnia. Im wcześniej dzieci nauczą się świadomie o siebie dbać, tym większa szansa, że zdrowy styl życia stanie się dla nich czymś naturalnym.
Czym jest zdrowie i dlaczego warto o nie dbać?
Na początek należy wyjaśnić dzieciom, czym właściwie jest zdrowie. Pomocne będą tu proste porównania: zdrowie to jak tarcza ochronna – im silniejsza, tym trudniej nas „zaatakować” wirusom i złemu samopoczuciu.
W edukacji zdrowotnej w klasach 1-3 należy unikać trudnych definicji. Lepiej skupić się na rozmowie: Co to znaczy czuć się zdrowym? Jak poznajemy, że jesteśmy chorzy? Czy można być zdrowym ciałem, ale smutnym sercem? Najlepiej zaznaczyć rolę odporności i wskazać, że można ją wzmacniać, dbając o siebie każdego dnia.
Do tematu można podejść przez wspólne rysowanie „zdrowego człowieka” – dzieci wskazują, co jest mu potrzebne: sen, jedzenie, uśmiech, ruch, przyjaciele. To dobry punkt wyjścia do dalszych tematów.
Higiena osobista i porządek wokół siebie
Dobre nawyki higieniczne to fundament zdrowego stylu życia. W edukacji zdrowotnej i edukacji wczesnoszkolnej trzeba poświęcić im sporo uwagi. Dzieci w tym wieku uczą się poprzez powtarzanie, dlatego dobrze jest wracać do tematu regularnie i w różnych kontekstach.
Jakie nawyki wzmacniać i na czym się skupić? Najważniejsze kwestie to:
- mycie rąk po toalecie i przed jedzeniem,
- dbanie o czystość ubrań,
- codzienne mycie zębów i twarzy,
- porządek w tornistrze i na biurku.
Świetnie sprawdzają się zabawy tematyczne: np. „Inspektor Higiena” sprawdza, czy wszystkie przybory są czyste, czy szczoteczka do zębów ma swoje miejsce. Można przygotować „kartę higieny” – dzieci zaznaczają, czy danego dnia zadbały o wszystkie aspekty.
Zdrowe odżywianie – jak mówić o nim dzieciom?
Temat odżywiania to często fascynujący, ale i wymagający obszar. Edukacja zdrowotna w szkole podstawowej powinna uczyć dzieci odróżniać produkty wartościowe od tych, które lepiej spożywać okazjonalnie. Nie chodzi jednak o zakazy, ale o budowanie świadomości.
Najlepiej wprowadzić podział: „produkty dobre dla zdrowia” (warzywa, owoce, kasze, nabiał) oraz „produkty na specjalne okazje” (słodycze, chipsy, napoje gazowane). Dobrą praktyką jest wspólne tworzenie „talerza zdrowego ucznia” – dzieci układają z ilustracji lub wycinanek produkty, które powinny znaleźć się w codziennym menu.
Etykiety produktów spożywczych to kolejne narzędzie edukacyjne – nauczyciel może pokazać, jak rozpoznać skład i ilość cukru czy tłuszczu. W prosty sposób dzieci mogą zrozumieć, dlaczego należy wybierać naturalne i mało przetworzone produkty.
Ruch to zdrowie – aktywność w codziennym życiu
Ruch jest nieodłącznym elementem dzieciństwa, a jednocześnie jednym z ważniejszych filarów zdrowia. Edukacja zdrowotna w klasach 1-3 powinna nie tylko promować aktywność, ale też pokazywać, dlaczego jest ważna.
Dzieci można zapytać: Co czujesz po bieganiu? Dlaczego dobrze się wtedy śpi? Jakie sporty lubisz? Nie trzeba organizować skomplikowanych zajęć – wystarczą ćwiczenia śródlekcyjne, zabawy z muzyką, proste tory przeszkód. Ruch może też stać się częścią języka polskiego (kalambury) czy plastyki (rysowanie ruchem).
Najlepiej pokazywać dzieciom różnorodne formy aktywności, w tym taniec, jazdę na rowerze, spacery, wspólne gry. Chodzi o to, by każdy maluch znalazł coś dla siebie.
Bezpieczeństwo na co dzień – w domu, szkole i na drodze
Poczucie bezpieczeństwa to część zdrowia. Dzieci muszą znać podstawowe zasady ostrożności, by mogły samodzielnie funkcjonować w różnych sytuacjach. Edukacja zdrowotna w edukacji wczesnoszkolnej powinna więc obejmować:
- zasady bezpiecznego poruszania się po drogach,
- zachowanie w kontaktach z obcymi,
- bezpieczeństwo w internecie,
- zasady używania sprzętów domowych.
Pomocne są tu scenki – dzieci wcielają się w rolę bohaterów, analizują sytuacje, przewidują skutki. Można stworzyć „Kodeks Bezpiecznego Ucznia” lub „Mapę Zagrożeń”, które dzieci opracowują wspólnie w grupach. Sprawdź także, kto może uczyć edukacji zdrowotnej w szkole.
Edukacja zdrowotna w szkole podstawowej – emocje i relacje z innymi
Zdrowie psychiczne to temat, który coraz częściej pojawia się również w klasach młodszych – i słusznie. Dziecko, które potrafi nazwać swoje emocje i poradzić sobie w trudnej sytuacji, jest bardziej odporne i spokojniejsze.
Dobrze jest wprowadzać „słowniczek emocji” – z pomocą emotek, kolorów, sytuacji. Dzieci uczą się mówić: „Jestem zły, bo…”, „Czuję się smutny, gdy…”, „Jestem szczęśliwy, kiedy…”. To rozwija samoświadomość i empatię.
Sprawdź poniżej przykładowe ćwiczenia do wykorzystania:
- kalambury emocji,
- „emocjonalne termometry” – dzieci zaznaczają swój nastrój,
- bajki terapeutyczne,
- scenki z rozwiązywaniem konfliktów.
Tematy trudne, ale ważne – nałogi i stres
Choć mogłoby się wydawać, że temat uzależnień czy stresu nie dotyczy najmłodszych uczniów – to nie do końca prawda. Dzieci widzą palących dorosłych, słyszą o alkoholu, czasem doświadczają niepokoju, który trudno im nazwać.
W edukacji zdrowotnej w szkole podstawowej nie chodzi o straszenie, ale o rozmowę. Można powiedzieć: „Są substancje, które szkodzą zdrowiu. Czasem ludzie ich używają, ale to nie znaczy, że są dobre.” Zamiast koncentrować się na zakazach, pokaż, co wzmacnia: sport, przyjaźń, rozmowa.
Ucz prostych strategii radzenia sobie ze stresem:
- ćwiczeń oddechowych („wdech jak nadmuchiwany balonik”),
- chwil ciszy,
- zorganizuj „kącik relaksu” w klasie,
- rysowania i opowiadania o tym, co nas martwi.
Edukacja zdrowotna w edukacji wczesnoszkolnej – małe kroki, wielki wpływ
Edukacja zdrowotna w klasach 1-3 nie musi być czymś dodatkowym – może stać się integralną częścią codziennego życia szkolnego. Każda lekcja, przerwa czy sytuacja wychowawcza to okazja do rozmowy o zdrowiu. Dobrze zaprojektowane działania edukacyjne są bliskie dziecku – odnoszą się do jego codzienności i dają mu realne narzędzia. Zdrowie przestaje być abstrakcyjnym pojęciem, a staje się czymś, o co trzeba dbać każdego dnia. Rozwój i inwestowanie w wiedzę i umiejętności jest równie ważne co dbanie o siebie dlatego jeśli chcesz wzbogacić swoje kompetencje i uczyć z jeszcze większą pewnością. Sprawdź ofertę studiów podyplomowych „Nauczanie edukacji zdrowotnej”. W programie studiów znalazły się zagadnienia takie jak:
- edukacja zdrowotna – wartości i podstawy,
- zdrowie psychiczne i społeczne,
- internet i profilaktyka uzależnień,
- metodyka nauczania.
Dołącz do grona specjalistów, którzy przekazują wiedzę z pasją i pewnością! Sprawdź ofertę studiów podyplomowych na naszej Uczelni i zdobądź kompetencje, które wpływają na przyszłość młodych ludzi.
