Surdologopedia to wyodrębniona dziedzina logopedii. Zajmuje się terapią zaburzeń w zakresie komunikacji, które wynikły z problemów związanych z narządem słuchu – jak na przykład głuchota bądź niedosłuch. Czym dokładnie zajmuje się specjalista w tej dziedzinie oraz kiedy należy skorzystać z jego pomocy?
Logopeda od zadań specjalnych
Logopeda diagnozuje, a następnie leczy różnego rodzaju wady i zaburzenia wymowy. Ponieważ ich powstawanie ma różne przyczyny, terapeuta musi posiadać szeroką wiedzę z zakresu medycyny, psychologii czy pedagogiki – ale nie tylko. Aby móc działać szerzej, logopeda może wyspecjalizować się dodatkowo w zakresie pracy stricte z osobami, których problemy komunikacyjne wynikły z powodu wad słuchu – wrodzonych lub nabytych. Diagnoza i terapia w takich przypadkach to złożony, wielowymiarowy proces, stąd konieczność uzyskania dodatkowych kompetencji do jego przeprowadzania – logopedzi uzyskują je po ukończeniu studiów podyplomowych z surdologopedii.
Układ słuchu a problemy z mową
Ucho to bardzo skomplikowany aparat, dzięki któremu odbierane są i przetwarzane dźwięki z otoczenia. Wszelkie uszkodzenia w obrębie tego narządu mogą prowadzić do niedosłuchu lub głuchoty, co u dziecka skutkuje wieloma trudnościami w rozwoju komunikacji, u dorosłych zaś – stopniową degradacją poprawnej wymowy. Naśladowanie mowy, rozumienie innych i prawidłowa komunikacja staje się zaburzona lub wręcz niemożliwa, co przekłada się nie tylko na nieprawidłowy rozwój i brak pełnego doświadczania zmysłowego – wpływa również negatywnie na stan psychiczny, co dodatkowo utrudnia odnalezienie się w społeczeństwie.
Kiedy należy skorzystać z pomocy surdologopedy?
Jak z każdą inną terapią – im wcześniej zostanie wdrożona, tym szybsze i bardziej trwałe będą jej efekty. Oczywiście, wszystko zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta: jego historii, obecnego stanu oraz determinacji do pracy. W przypadku dzieci niepokój opiekunów powinny wzbudzić takie symptomy, jak:
- brak gaworzenia,
- brak reakcji na dźwięki,
- opóźniony rozwój mowy,
- ubogie słownictwo,
- wady wymowy – szczególnie zniekształcanie słów,
- zwracanie się do źródła dźwięku jednym uchem,
- głośniejsze niż zwykle ustawianie telewizora, głośniejsze mówienie,
- uważne wpatrywanie się w usta swojego rozmówcy (próby czytania z ruchu warg),
- brak postępów we wdrożonej już terapii logopedycznej,
- wycofanie,
- zaburzenia koncentracji,
- problemy z pisaniem, czytaniem.
Utrata słuchu może również nastąpić w późniejszym okresie, na przykład w wyniku urazu, chorób, zażywania niektórych leków, przebywania w hałaśliwym otoczeniu bez zabezpieczenia lub jako stopniowa degradacja słuchu związana po prostu z wiekiem. Ważne jest, aby jak najszybciej zgłosić się do specjalisty, zdiagnozować przyczynę i wdrożyć leczenie bądź odpowiednią terapię.
Na czym polega terapia surdologopedyczna?
W zależności od przyczyny problemów ze słuchem, możliwe jest kilka dróg leczenia. Należą do nich operacje poprawiające słuch, dobranie odpowiedniego aparatu słuchowego lub wszczepienie implantu. Niezależnie od metody, bardzo ważna jest terapia, która daje szansę na rozwinięcie mowy na równi ze słyszącymi rówieśnikami, a tym samym na równe szanse w edukacji, zdobyciu upragnionego zawodu i nieograniczone życie społeczne.
Ponieważ surdologopeda zajmuje się całościowym procesem rehabilitacji swoich podopiecznych, obejmuje więc zarówno proces diagnostyczny, jak i profilaktykę i doradztwo dla osób z grup ryzyka. W przypadku, gdy zachodzi potrzeba korzystania z terapii, specjalista może zaproponować następujące działania:
- ćwiczenia oddechowe i artykulacyjne,
- ćwiczenia aparatu mowy, słuchu fonetycznego,
- ćwiczenia pamięci słuchowej, wzrokowej oraz ruchowej,
- zajęcia usprawniające mówienie, czytanie i pisanie,
- nauka języka migowego, kompetencji komunikacyjnych,
- rozwijanie logicznego myślenia,
- wsparcie społeczno-emocjonalne.
Terapeuta ma za zadania przywrócenie jak największej sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu bądź aktywizowanie jego resztek, ale przede wszystkim – uczy prawidłowej mowy, alternatywnych metod komunikacji, wspomaga działania kompensacyjne i pomaga w przywróceniu równowagi psychicznej; edukuje również opiekunów i rodzinę, jak wspierać osoby z dysfunkcją słuchu i zaburzeniami mowy.
