Rolą pedagoga – oprócz działań edukacyjnych i wychowawczych – jest również wsparcie i motywacja swoich podopiecznych tak, aby chętnie i samodzielnie podejmowali działania aktywizujące oraz jak najlepiej rozwijali swój potencjał. Te czynności bywają znacznie utrudnione, kiedy wykonuje się je z osobami mającymi specjalne potrzeby, i nie każdy jest w stanie podjąć się takich zadań. Sprawdźmy więc, jakie cechy są niezbędne do pracy jako pedagog specjalny.
Spektrum autyzmu – działania pedagogiczne
Różnego rodzaju zaburzenia rozwojowe nie wykluczają w żaden sposób możliwości kształcenia bądź rozwoju osoby z taką diagnozą. Wymagają jednak zupełnie innego – zindywidualizowanego podejścia oraz metod, które będą skuteczne w swoich założeniach. Dlatego też powstał odrębny dział w pedagogice, który zajmuje się edukacją i terapią osób wymagających takiego wsparcia; w przypadku autyzmu i zespołu Aspergera jest to oligofrenopedagogika.
Czym zajmuje się oligofrenopedagog?
Celem każdego pedagoga jest uzyskanie jak najpełniejszego rozwoju umysłowego ucznia, wprowadzenie go w życie społeczne oraz maksymalne podniesienie jakości jego życia na każdej płaszczyźnie. W przypadku oligofrenopedagoga te działania ukierunkowane są głównie na osoby z niepełnosprawnością intelektualną – zajmuje się on edukacją, terapią i rehabilitacją osób z oligofrenią, czyli z wrodzoną lub istniejącą od wczesnych lat dziecięcych obniżoną zdolnością do rozwoju intelektualnego. Jednakże ani autyzm, ani tym bardziej zespół Aspergera nie są uznawane jako niepełnosprawność intelektualna – dlaczego więc oligofrenopedagog?
Pedagog do zadań specjalnych
Oligofrenopedagog już podczas swojego kształcenia jest ukierunkowany na specjalne potrzeby swoich podopiecznych, które związane są z zaburzonym funkcjonowaniem umysłu. Dotyczy to osób z jego obniżonym rozwojem, ale doskonale sprawdza się również wtedy, kiedy umysł ten pracuje odmiennie – co ma miejsce w przypadku spektrum autyzmu. Specjalista w tej dziedzinie posiada ogromną wiedzę i zasób narzędzi, dzięki którym jest w stanie skutecznie wspierać rozwój osób z tego typu zaburzeniami. Ważne jednak jest to, aby jak najwcześniej wdrożyć proces terapeutyczny – dzięki temu znacznie wzrastają szanse na poprawę funkcjonowania – również społecznego, zwiększenie komfortu życia i jak najpełniejsze wykorzystanie wszystkich jego możliwości.
Czym jest autyzm?
Autyzm to całościowe zaburzenie rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego, ingerujące w osobowość człowieka. Prowadzi to do odmiennego postrzegania świata zewnętrznego i skupieniem się na swoim własnym, wewnętrznym świecie. Dzieci ze zdiagnozowanym autyzmem zamykają się w świecie własnych przeżyć, stąd nazwa tego stanu – słowo autyzm pochodzi z języka starogreckiego (αὐτός – autós) i oznacza “sam”. Takie osoby wymagają specjalnego podejścia i metod – zarówno wychowawczych, jak i edukacyjnych, stąd też wykształcił się osobny dział w pedagogice, dedykowany m.in. specjalnie do pomocy takim osobom.
Podobnie jest przy zespole Aspergera, nazywanym też autyzmem wysoko funkcjonującym, będącym łagodniejszą formą autyzmu dziecięcego – często jest diagnozowany u osób już dorosłych jako relatywnie łagodne zaburzenia rozwojowe, gdzie głównym problemem jest brak nawiązywania relacji społecznych. Dodatkowo, dochodzą tu trudności w akceptowaniu zmian, brak elastyczności myślenia (ale bez upośledzenia umysłowego), oraz wąskie, ograniczone zachowania i zainteresowania.
Oligofrenopedagog i jego rola w terapii spektrum autyzmu
Zadaniem pedagoga jest w tym przypadku objęcie podopiecznego nie tylko edukacją szkolną, ale również różnego rodzaju zajęciami rewalidacyjnymi, które mają na celu jak najlepsze przystosowanie swoich uczniów do samodzielności i życia w społeczeństwie. Obejmuje to również pracę nad emocjami, kontrolą zachowania oraz samooceną podopiecznych, wchodzi tu więc zakres umiejętności terapeutycznych. Kształcenie przy pomocy oligofrenopedagoga zapewnia optymalny rozwój, a w miarę możliwości przygotowuje do podjęcia pracy zarobkowej, co również jest jednym z elementów usamodzielniania. Terapeuta dobiera metody wychowawcze i rodzaj zajęć w taki sposób, aby osoby znajdujące się pod jego opieką zdobyły najwyższy możliwy poziom rozwoju oraz jak najlepsze umiejętności społeczne – w miarę indywidualnych możliwości. Oligofrenopedagog musi więc zdiagnozować, oraz przede wszystkim dobrze poznać swoich uczniów celem dobrania jak najlepszych metod pracy. Nauka, oprócz zdobywania umiejętności szkolnych takich jak pisanie i czytanie, obejmuje między innymi:
- samodzielności, troski o swoje zdrowie i bezpieczeństwo,
- zasad współżycia z innymi,
- korzystania z dóbr społecznych,
- gospodarowania pieniędzmi, zajmowanie się domem,
- przygotowanie do pracy zawodowej,
- organizowanie swojego czasu wolnego.
Wszystkie te działania mogą postępować znacznie wolniej niż w przypadku uczniów bez specjalnych potrzeb edukacyjnych, wymagają więc ogromnej empatii, cierpliwości i dyscypliny od terapeuty. Specjalista ten musi również być osobą wrażliwą, kreatywną i komunikatywną, dzięki czemu jest w stanie jak najtrafniej dopasować metodykę działań do potrzeb swoich podopiecznych. Ważna jest również wytrwałość, samokontrola i poczucie odpowiedzialności za drugą osobę – bez tych cech nie jest możliwe wsparcie i skuteczne motywowanie dziecka do dalszej pracy.
Zadania oligofrenopedagoga
Oligofrenopedagog jest nauczycielem posiadającym wiedzę niezbędną do pracy z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie oraz ze spektrum autyzmu. Oznacza to, że może samodzielnie prowadzić działania dydaktyczno-wychowawcze, sprawować opiekę nad tymi osobami oraz organizować różnego rodzaju zajęcia terapeutyczne i ćwiczenia dydaktyczne, dostosowane do potrzeb uczestników. Oprócz planowania procesu rewalidacyjnego, oligofrenopedagog udziela również wsparcia i poradnictwa dla opiekunów i rodziców swoich podopiecznych, jego działania są więc bardzo szerokie.
Oligofrenopedagog – wykształcenie i uprawnienia
Oprócz wybranych cech charakteru, które pozwolą na realne spełnianie się w tym zawodzie, niezbędne jest również odpowiednie przygotowanie pedagogiczne, ukierunkowane na specjalne potrzeby swoich przyszłych podopiecznych. Terapeuta musi więc posiadać kwalifikacje uzyskane na studiach wyższych, bądź nabyte w toku studiów podyplomowych na kierunku Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną. Dzięki nim absolwent uzyskuje uprawnienia pedagoga specjalnego i kompetencje, aby skutecznie dobierać działania edukacyjno-wychowawcze i jak najlepiej wspierać rozwój swoich uczniów.
Jedną z możliwości to studia podyplomowe Oligofrenopedagogika online – szczególnie polecane osobom, które są czynne zawodowo, i chcą uzyskać dodatkowe kwalifikacje nie rezygnując z dotychczasowych zajęć. Podczas zajęć poruszana jest tematyka z zakresu:
-
- pedagogiki specjalnej,
- dydaktyki specjalnej,
- psychologii klinicznej,
- metody diagnozy, terapii, edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz ze spektrum autyzmu i zespołem Aspergera,
- organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej, wsparcie rodziny,
- wspieranie rozwoju zawodowego, treningu umiejętności społecznych,
- prowadzenie zajęć rehabilitacyjnych i rewalidacyjnych.
Osoby, które chcą ukończyć studia podyplomowe ukierunkowane na pracę z dziećmi autystycznymi i zespołem Aspergera muszą być gotowe do stałego podnoszenia swoich kompetencji, by mieć jak najwięcej narzędzi do pracy. Jest to bardzo wymagający zawód, na który wciąż rośnie zapotrzebowanie – coraz większa liczba dzieci boryka się z różnego rodzaju trudnościami, które wymagają wsparcia ze strony specjalistów. Dodatkowo wzrasta również świadomość społeczna, dzięki czemu rodzice dzieci ze spektrum autyzmu częściej zaczynają szukać specjalistycznej pomocy oraz możliwości terapii. Oligofrenopedagodzy zatrudniani są w takich miejscach, jak:
- szkoły specjalne i integracyjne,
- ośrodki wczesnej diagnozy i interwencji,
- specjalistyczne ośrodki szkolno-wychowawcze,
- ogólnodostępne placówki oświatowe.
Miejsce pracy terapeutów to również ośrodki wspierające osoby dorosłe, zmagające się z takimi dysfunkcjami. Jest więc wiele możliwości zatrudnienia i realizacji w zawodzie, który jest bardzo satysfakcjonujący.
