Ostatnia aktualizacja artykułu: 7 lutego 2024
Metoda dydaktyczna opracowana na początku XX w. przez włoską lekarkę i pedagoga Marię Montessori jest coraz częściej wykorzystywana w polskich placówkach. Jej skuteczność doceniają nie tylko rodzice dzieci, ale również nauczyciele odpowiedzialni za proces nauczania. W tym artykule przyjrzymy się więc, co to jest przedszkole Montessori i na czym polega ta innowacyjna metoda kształcenia.
Nauczanie według Montessori – na czym polega?
Głównym założeniem w metodzie Montessori jest to, że najważniejsze jest dziecko i jego unikatowe cechy oraz predyspozycje. Zdobywanie wiedzy przez przedszkolaka powinno odbywać się więc swobodnie, bez odgórnie narzucanych programów oraz presji, aby dorównywać innym dzieciom. Kładzie się tu nacisk na indywidualny rozwój, we własnym tempie i według własnych zainteresowań.
Wychowawca wspiera proces tego rozwoju i nie zmusza do nauki – wyłapuje jedynie moment, kiedy dziecko jest gotowe na przyswojenie danego materiału i dopiero wtedy przekazuje odpowiedni zakres wiedzy. Każde z dzieci ma możliwość indywidualnej nauki i rozwoju, a do dyspozycji ma różnego rodzaju pomoce dydaktyczne, po które może sięgnąć w każdej chwili.
Metoda Montessori – założenia
Maria Montessori uważała, że okres nauki w przedszkolu oraz pierwszych klasach szkoły podstawowej jest najważniejszym w rozwoju człowieka. Dzieje się tak dlatego, że dzieci szybciej i łatwiej przyswajają wiedzę – szczególnie, gdy zostanie im poświęcone maksimum uwagi oraz wsparcia ze strony nauczyciela.
Aby tak się jednak stało, dla nauczycieli prowadzących zajęcia metodą Montessori założenia odnośnie ich realizacji dotyczą:
- Uczenia przez działanie – w odróżnieniu od klasycznej formy kształcenia, w metodzie Montessori dziecko poznaje konkretne zagadnienia nie poprzez teorię, a wykonując konkretne czynności.
- Samodzielności – metoda Montessori bazuje na założeniu, że istotą wychowania jest usamodzielnienie i uniezależnienie dziecka od ingerencji osób dorosłych. Z tego powodu nauczyciel współpracuje i nadzoruje aktywności uczniów. To, czego dziecko nie jest w stanie zrobić samodzielnie, zostaje mu bardzo dokładnie wyjaśnione. Warto zwrócić uwagę, że nie jest w tym jednak wyręczane – chodzi o to, by wykształcić samodzielność poprzez proces zrozumienia. Dzięki temu kształtuje się charakter osób otwartych, silnych, energicznych, pewnych siebie i swoich wartości.
- Przygotowania otoczenia – w sali wszystkie materiały powinny być ułożone tematycznie i w zasięgu ręki dziecka, które samo wybiera, z którym materiałem będzie pracować. Otoczenie powinno być różnorodne i odpowiednio zorganizowane, ponieważ to właśnie w takim środowisku najlepiej wyzwala się motywacja do działania oraz nauki.
- Reguł społecznych – w przedszkolach bazujących na metodzie Montessori nauka przebiega w taki sposób, by dziecko mogło nauczyć się najważniejszych zasad społecznych – jak np. poszanowanie innych osób oraz rzeczy, nawiązywania pozytywnych relacji czy kulturalnego zachowania.
- Indywidualnego toku rozwoju – wiedza, która jest narzucona z góry przez nauczyciela jest gorzej przyswajana niż ta, która rzeczywiście interesuje dziecko w danym momencie. Dlatego w przedszkolach Montessori dziecko podąża za naturalnymi odruchami.
Przedszkole Montessori – jak wyglądają zajęcia?
W placówkach, które wykorzystują metodę Montessori, nie ma podziału na czas nauki, spania czy jedzenia. Dziecko samo decyduje, kiedy będzie wykonywać te czynności, zaś opiekun mu w tym asystuje.
W salach wydzielone są strefy, w których można uczyć się różnych aspektów życia – są tam wyeksponowane materiały do nauki, poukładane według poziomu trudności. Wszystkie meble i akcesoria są na wysokości dziecka, dostępne dla niego w każdej chwili – nie musi więc prosić wychowawcy o pomoc w podaniu. Stref do nauki jest sześć, w którym dzieci uczą się:
- życia codziennego,
- natury i nauki,
- matematyki,
- języka,
- kultury i sztuki,
- sensoryki.
Jeżeli dziecko chce skorzystać np. ze strefy kultury i sztuki i malować farbami, nauczyciel może pomóc w rozłożeniu sztalugi czy nałożeniu fartuszka. Jednakże w przedszkolach Montessori kładzie się nacisk na samodzielność, wszystkie czynności dzieci wykonują więc same – wlicza się w to też nakrywanie do stołu czy sprzątanie – oczywiście pod czujnym okiem wychowawcy.
Jak wyglądają zabawki w przedszkolu Montessori?
W przedszkolach stosujących metodę wychowawczą Montessori nie znajdziemy zabawek typowych dla innych miejsc tego typu, takich jak misie, lalki czy samochody. Wszystkie przedmioty, które są do dyspozycji dzieci to specjalnie dobrane rzeczy użytku codziennego lub zabawki edukacyjne – dobrej jakości, najlepiej z naturalnych materiałów, dostępne tylko w jednym egzemplarzu.
Można tu znaleźć:
- karuzele, drewniane gryzaczki, kosze z łyżeczkami, piłeczkami, dzwonkami,
- konewki, miotełki, pojemniki do przechowywania, narzędzia ogrodnicze, suszarka na pranie,
- deseczki z naklejonymi literkami i cyframi, mapa z filcu, ruchomy alfabet, koraliki, układanki.
Wszystkie te przedmioty mają odzwierciedlać świat rzeczywisty i uczyć nie tylko kreatywności, ale przede wszystkim praktycznej znajomości ich użytkowania. Podczas zabaw – czy to wspólnych, czy indywidualnych – nie funkcjonuje system kar i nagród. Dzieci same wyciągają wnioski, co uczy ich niezależności w opiniowaniu. Nie ma również podziału na grupy wiekowe, co ma za zadanie odwzorowanie życia społecznego – każde z dzieci czerpie nauki od innych – młodsze uczą się od starszych, a starsze pomagają młodszym.
Metoda Montessori – co to oznacza dla dzieci w praktyce?
Niektórzy rodzice zastanawiają się w kontekście korzyści, jaką oferuje metoda Montessori co to może oznaczać dla ich dzieci w praktyce. Jak się okazuje, korzyści jednak są znaczne – oprócz nauczania ogólnego, zgodnego z tradycyjnym programem, dzieci rozwijają samodzielność, uczą się czynności praktycznych, które przydają się w życiu codziennym; rozwijają też cierpliwość, empatię, szacunek do pracy i porządku.
Dzięki zindywidualizowanemu podejściu każde z dzieci wykorzystuje maksymalnie swój potencjał i rozwija zainteresowania. Wpływa to na jego samoocenę i wiarę we własne siły. Kształtuje więc osoby niezależne, znające swoją wartość i zmotywowane do dalszego rozwoju.
Kto może być nauczycielem w przedszkolu Montessori?
W przedszkolach Montessori wymagane jest, aby opiekun posiadał merytoryczną i praktyczną wiedzę w zakresie wszystkich najważniejszych aspektów dotyczących prowadzenia zajęć metodą Montessori. Od lat najefektywniejszą metodą zdobycia wymaganego przygotowania są studia podyplomowe Montessori. Wymogiem do ich podjęcia jest posiadanie co najmniej studiów licencjackich z dowolnego kierunku, co stwarza ogromne możliwości zdobycia nowych kompetencji przez szeroką grupę zainteresowanych osób.
Realizując kierunek „Edukacja Montessori w przedszkolu i szkole” oferowany przez Wyższą Szkołę Kształcenia Zawodowego wychowawcy zdobywają wiedzę i umiejętności niezbędne do praktycznego wykorzystania założeń pedagogiki Montessori w pracy z dziećmi. Studia przygotowują do pracy w przedszkolach oraz początkowych klasach szkoły podstawowej, które funkcjonują według założeń Montessori, bądź wykorzystują elementy tego systemu w pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Metoda Montessori – cele innowacyjnego sposobu kształcenia
Zainteresowanie nauką w przedszkolach pokazuje, że metoda Montessori nie jest traktowana w naszym kraju jako ciekawostka, a niezwykle efektywny sposób kształcenia. Jeśli chodzi o metodę Montessori cele stosowania podejścia stworzonego przez Włoszkę dotyczą m.in.:
- osiągnięcia spontanicznej koncentracji,
- wypracowania zamiłowania do pracy indywidualnej w spokojnych warunkach,
- rozwinięcia samodzielności oraz wiary we własne możliwości,
- uniezależnienia od systemu nagród,
- zainteresowania rzeczywistością i otoczeniem,
- wypracowania postaw posłuszeństwa opartego na swobodnej decyzji.
