Kształcenie specjalne – inaczej ortodydaktyka – to dział wyodrębniony z pedagogiki specjalnej oraz dydaktyki ogólnej. Ma na celu specjalistyczną realizację potrzeb edukacyjnych dla tych z uczniów, którzy wymagają indywidualnego podejścia bądź modyfikacji programu nauczania ze względu na różne dysfunkcje, którymi są dotknięci.
Kto może korzystać z dydaktyki specjalnej?
Dydaktyka specjalna zawiera w sobie różne dyscypliny, skupione na poszczególnych grupach uczniów – w zależności od ich potrzeb. Możemy więc wyróżnić tutaj takie specjalności, jak:
- oligofrenopedagogika:
odnosi się do osób, które są upośledzone umysłowo; - tyflopedagogika:
odnosi się do osób, które są upośledzone wzrokowo; - surdopedagogika:
odnosi się do osób, które są upośledzone słuchowo.
Jednak to nie wszystko – ortodydaktyka to nie tylko edukacja osób stricte niepełnosprawnych. To także osobne działy dla osób z innego rodzaju potrzebami:
- pedagogika resocjalizacyjna:
odnosi się do osób, których zachowanie jest zaburzone społecznie, środowiskowo bądź organicznie; - dydaktyka uczniów zdolnych i uzdolnionych;
- pedagogika terapeutyczna:
odnosi się do osób, które są przewlekle chore oraz niepełnosprawne ruchowo.
Założenia i zasady dydaktyki specjalnej nie są sprzeczne z zasadami kształcenia ogólnego – obowiązują tu takie same zasady. Wdrażając jednak edukację specjalną, należy mieć na uwadze potrzeby i możliwości uczniów, którzy z mają z niej korzystać.
Ortodydaktyka tylko z orzeczeniem
Opiekunowie dziecka, które może wymagać objęcia edukacją specjalną, powinni zgłosić się do poradni psychologiczno-pedagogicznej w celu wydania przez nią orzeczenia o potrzebie indywidualnego kształcenia. Na miejscu uzyskają wszystkie informacje na temat procedury i warunków do jej spełnienia; na podstawie wydanego orzeczenia organizowane są dodatkowe zajęcia lub modyfikacja sposobu edukacji odpowiednio do potrzeb dziecka.
Jak uzasadnić wniosek o wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego?
Taki wniosek popierany jest niezbędną dokumentacją, potrzebną do jego rozpatrzenia. Załącza się do niego zaświadczenie lekarskie, zawierające następujące informacje:
- stan zdrowia dziecka (choroba/diagnoza podstawowa oraz choroby współwystępujące, stopień uszkodzenia strukturalnego i funkcjonalnego, przebieg choroby i leczenia, rokowania),
- stwierdzenie, czy stan zdrowia znacznie utrudnia, czy uniemożliwia uczęszczanie do szkoły,
- uzasadnienie – wskazanie przyczyn, które uniemożliwiają bądź znacznie ograniczają zdolność uczęszczania dziecka do szkoły; w sytuacji, gdy stan zdrowia znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły należy określić zakres, w jakim dziecko powinno uczyć się indywidualnie oraz czy i na jakich zasadach może brać udział w zajęciach, w których realizowana jest podstawa programowa z grupą wychowawczą.
Niezbędna jest również aktualna diagnoza psychologiczno-pedagogiczna, gdzie zawarte będą m.in. wskazania do odpowiednich zajęć.
Warto pamiętać, że szkoła nie może występować o wydanie orzeczenia dla ucznia. Orzeczenia i opinie są wydawane na wniosek rodziców dziecka lub ucznia pełnoletniego. Placówka dydaktyczna nie może więc organizować nauczania indywidualnego, jeżeli nie otrzyma orzeczenia. Na wniosek nauczyciela możliwe jest jedynie objęcie ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną.
Pedagogika terapeutyczna i jej przebieg
Coraz częściej edukacji specjalnej poddawane są uczniowie, którzy uczestniczą w kształceniu standardowym – są to dzieci przewlekle chore czy z parcjalnymi zaburzeniami. Ze względu na trudności, które wynikają z braku mobilności, wymagają specjalnych działań w wychowaniu i nauczaniu oraz odpowiednich programów nauczania. Włączenie takich dzieci do edukacji specjalnej to nie tylko fizyczna obecność w pracy lekcyjnej i szkolnej społeczności – to aktywne uczestniczenie w działaniach podejmowanych na lekcji, współpraca w rozwiązywaniu problemów, zaspokajanie swoich i grupowych potrzeb i realizacja działań szkolnych.
Pedagogika terapeutyczna skierowana jest do dzieci przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo, przebywających w placówkach leczniczych, placówkach integracyjnych dla dzieci i młodzieży oraz w specjalistycznych ośrodkach rehabilitacyjnych i opieki paliatywnej. Oprócz edukacji i funkcji wychowawczych przydzielonych szkole, zajmuje się ona również ochroną przed ujemnymi skutkami psychicznymi, spowodowanymi długotrwałym odosobnieniem, współuczestniczy w terapii leczniczej, mobilizuje do działania. Pedagodzy specjalni, którzy sprawują opiekę nad takimi uczniami, organizują proces edukacji i szkolenia (w tym rewalidację i rehabilitację pedagogiczną), udzielają także pomocy po opuszczeniu zakładu leczniczego; przygotowują również sprawozdanie z przebiegu nauczania indywidualnego, pomocnego w dalszych procedurach i działaniach edukacyjnych.
